فاجعه تاریخی LUNA

فاجعه تاریخی LUNA؛ سقوطی که دنیای کریپتو را لرزاند

در سال ۲۰۲۲، یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای تاریخ بازار کریپتو رخ داد؛ سقوط اکوسیستم ترا (Terra) که توکن لونا (LUNA) و استیبل‌کوین الگوریتمی‌اش موسوم به UST را در برداشت. این رخداد، نه‌تنها باعث ازدست‌رفتن میلیاردها دلار ارزش برای سرمایه‌گذاران شد، بلکه اعتماد عموم را به ساختارهای جدید و نوآورانه در بازار ارزهای دیجیتال متزلزل کرد. در ادامه، به بررسی آنچه بر سر لونا آمد، عوامل فنی و اقتصادی سقوط و سرنوشت جنجالی بنیان‌گذار آن، دو کوان (DoKwon)، خواهیم پرداخت.

معرفی لونا و پروژه ترا

لونا، توکن اصلی اکوسیستم ترا (Terra) بود؛ یک بلاک‌چین مبتنی بر قراردادهای هوشمند که در سال ۲۰۱۸ توسط دو کوان و هون کیم تأسیس شد. ترا با هدف ایجاد راهکارهایی برای پایداری در حوزه استیبل‌کوین‌ها طراحی شده بود. به همین منظور، استیبل‌کوین الگوریتمی UST به‌عنوان مکمل لونا ایجاد شد. لونا با جذب توجه جامعه کریپتو، در مقطعی به یکی از ارزهای مطرح بازار تبدیل شد و رشد چشمگیری را تجربه کرد.

مکانیسم الگوریتمی استیبل‌کوین UST

UST یک استیبل‌کوین الگوریتمی بود که ارزش آن به دلار آمریکا بسته می‌شد. این سیستم به‌واسطه‌ی یک مکانیسم عرضه و تقاضای خودکار میان لونا و UST عمل می‌کرد؛ به‌طوری که وقتی قیمت USTاز یک دلار کمتر می‌شد، افراد می‌توانستند UST را با لونا معاوضه کنند و برعکس.
به‌صورت تئوری، این مکانیسم می‌بایست پیوستگی UST با قیمت یک دلار را حفظ می‌کرد و همواره از نوسان‌های شدید آن جلوگیری می‌نمود. اما در مه ۲۰۲۲، آشکار شد که این سیستم تحت‌فشار بازار و خروج سرمایه، چندان پایدار نیست.

چرا لونا سقوط کرد؟

۱.  خروج حجم عظیمی از سرمایه از پروتکل  Anchor

در حدود ۷ مه، بالغ بر ۲ میلیارد دلار UST از پروتکل وام‌دهیAnchor  خارج شد و صدها میلیون دلار آن به سرعت نقد گردید. هنوز مشخص نیست که این خروج سرمایه ناشی از ترس عمومی از کاهش نرخ بهره در Anchor بود یا حملهٔ عمدی به شبکه ترا؛ اما این فروش‌های گسترده، قیمت UST را از ۱ دلار به حدود ۰.۹۱ دلار رساند.

۲.  ازدست‌رفتن پیوستگی  UST

با کاهش قیمتUST، فشار فروش بیشتر شد و معامله‌گران شروع کردند UST را به لونا تبدیل کنند. طوری که عرضه‌ی لونا به‌شدت افزایش یافت و همین امر باعث سقوط قیمت لونا شد.

۳.  فروش شدید و رهاکردن بازار

با سقوط قیمت لونا، رشد افسارگسیخته‌ی عرضه و هم‌زمان نبود خریداران کافی، لونا تقریباً به توکنی بی‌ارزش بدل شد. بسیاری از صرافی‌ها جفت‌های معاملاتی لونا و UST را حذف کردند و عملاً نقدشوندگی به حداقل رسید.

دلایل بحران لونا

1. ضعف در مدل استیبل‌کوین الگوریتمی: مکانیسمی که بین لونا و UST برقرار بود، در شرایط فشار فروش شدید از کار افتاد و باعث ایجاد مارپیچ مرگ (Death Spiral)در قیمت این دو توکن شد.
2. اعتماد ازدست‌رفته: پس از اینکه بازار شاهد سقوط سریع قیمت شد، هجوم فروش از سوی سرمایه‌گذاران وحشت‌زده قوت گرفت و بحران شدیدتر شد.
3. نبود پشتوانه ثابت برای UST: بر خلاف برخی استیبل‌کوین‌ها که به دارایی‌های فیزیکی یا ذخیره‌های فیات متکی هستند، USTهیچ پشتوانه‌ی فیزیکی نداشت و به مکانیزم الگوریتمی متکی بود.
4. شرایط نزولی کلی بازار: بازار کریپتو پیش‌ازاین رویداد نیز در وضعیت نزولی بود. فشارهای فروش در بیت‌کوین و آلت‌کوین‌ها، شرایط را برای ترا و لونا سخت‌تر کرد.

پس از سقوط؛ پیامدهای فاجعه‌بار

تأثیر روی بازار کریپتو

برآورد می‌شود که سقوط لونا و UST حدود ۳۰۰ میلیارد دلار از ارزش کلی بازار ارزهای دیجیتال را از بین برد. قیمت بیت‌کوین نیز در پی این فاجعه، کاهش محسوسی داشت. بسیاری از مؤسسات کریپتویی نظیر Voyager  وCelsius  در ادامه با مشکلات نقدینگی مواجه شدند وThree Arrows Capital  مجبور به تصفیه دارایی‌ها شد.

زیان‌های گستردهه‌ی سرمایه‌گذاران

صدها هزار سرمایه‌گذار، ازجمله افراد عادی که سرمایه‌های زندگی‌شان را در لونا گذاشته بودند، سرمایه‌شان را از دست دادند. در فروم‌هایی نظیر ردیت، داستان‌های تلخ بسیاری از کاربرانی مطرح شد که از قرض گرفتن یا فروختن دارایی برای خرید لونا سخن می‌گفتند و حالا تمام آن دارایی را ازدست‌رفته می‌دیدند.

تنها برندگان

کسانی که قبل از سقوط سنگین موفق به خروج از بازار شدند، یا نهادی مانند Pantera Capital که سرمایه‌گذاری ۱.۷ میلیون دلاری‌اش را پیش از فروپاشی لونا صد برابر کرد، در این بین سود بردند. Pantera Capital با فروش پیش از ریزش، تقریباً ۱۷۱ میلیون دلار سود کسب کرد.

سرنوشت بنیان‌گذار لونا؛ دو کوان چه شد؟

پس از سقوط، دو کوان تلاش کرد با ارائه‌ی یک برنامه بازیابی اکوسیستم ترا را زنده نگه دارد؛ اما این تلاش‌ها موقتی بود. درنهایت، پروژه تصمیم گرفت یک کوین جدید به نام لونا ۲.۰ را راه‌اندازی کند. بااین‌حال، اتفاقات بعدی برای بنیان‌گذار ترا بحرانی شد:

• حکم دستگیری در کره جنوبی: چهار ماه پس از فروپاشی لونا و UST، دادگاهی در کره‌ی جنوبی به اتهام «نقض قوانین بازار» علیه دو کوان و پنج نفر دیگر حکم دستگیری صادر کرد.
• ممنوعیت از سفر: مقامات کره جنوبی گذرنامه‌ی دو کوان را لغو کردند و او را برای بازگشت به کره جنوبی تحت‌فشار گذاشتند.
• شکایت سرمایه‌گذاران: عده‌ای از سرمایه‌گذارانی که ضرر کرده بودند، اتهامات کلاهبرداری و جمع‌آوری پول غیرقانونی را علیه دو کوان مطرح کردند.

درس‌هایی از سقوط لونا

1. اهمیت پشتوانه و مکانیسم شفاف برای استیبل‌کوین‌ها: بحران ترا نشان داد مدل‌های صرفاً الگوریتمی، در برخورد با فشار فروش سنگین، آسیب‌پذیرند.
2. لزوم بررسی ریسک در بازار کریپتو: حتی پروژه‌هایی که ارزش بازار بسیار بالا دارند، در محیطی بدون نظارت‌های سخت‌گیرانه می‌توانند به سقوطی بی‌سابقه دچار شوند.
3. نقدینگی و اعتماد: در بازارهایی که روی اعتماد مخاطبان ساخته شده، تغییر احساسات بازار می‌تواند در عرض چند روز، پروژه‌ای را از اوج به حضیض ببرد.
4. توجه به عوامل کلان: شرایط کلی نزولی سال ۲۰۲۲ در بازار کریپتو زمینه‌ساز آسیب‌پذیری پروژه‌های پرریسک مانند ترا بود.

رویدادی تاریخی و ادامه‌ی ابهامات

فروپاشی لونا و UST یکی از بزرگ‌ترین رخدادهای منفی در تاریخ بازار کریپتو به‌شمار می‌آید و پیامدهای آن هنوز هم در حال نمایان‌شدن است. بااین‌حال، این اتفاق یادآور آن است که بازار کریپتو، باوجود تمام جذابیت‌هایش، همچنان مستعد شکست‌های بزرگ است و نهادینه‌شدن نظارت و مدیریت ریسک در این حوزه ضروری‌ست.

حالا که ترا با نسخه‌ی جدیدی از لونا (لونا ۲.۰) تلاش می‌کند به حیات خود ادامه دهد، بسیاری از سرمایه‌گذاران محتاط‌تر از گذشته به این پروژه و سایر پروژه‌های مشابه نگاه می‌کنند. درسی که می‌توان از ماجرای لونا گرفت، لزوم مطالعات عمیق پیش از ورود به هر پروژه و درک محدودیت‌ها و خطرات احتمالی مدل‌های اقتصادی است. چه‌بسا، این درس برای آینده‌ی بازار کریپتو ضرورتی حتمی باشد تا مسیر بلوغ و رشد این اکوسیستم هموارتر شود.

تصور کنید تمام پول‌هایتان را داخل یک کیف پول بدون قفل بگذارید و در شلوغ‌ترین خیابان شهر قدم بزنید. احتمالاً احساس امنیت نخواهید کرد! ذخیره کلید خصوصی کیف پول رمزارز روی گوشی دقیقاً همین‌قدر خطرناک است. گوشی‌های هوشمند، به دلیل اتصال مداوم به اینترنت و احتمال هک شدن، مکان مناسبی برای نگهداری اطلاعات حساس نیستند.

در این مقاله بررسی خواهیم کرد که کلید خصوصی چیست، چرا اهمیت دارد، چرا ذخیره آن در گوشی ریسک بالایی دارد و بهترین راهکارهای امنیتی برای حفاظت از دارایی‌های دیجیتال چیست؟ همچنین، بررسی خواهیم کرد که چطور هکرها به این اطلاعات دسترسی پیدا می‌کنند و چگونه می‌توان با روش‌های مختلف از دارایی‌های دیجیتال محافظت کرد. علاوه بر این، با نگاهی به تجربیات افرادی که در این زمینه دچار خسارت شده‌اند، اهمیت حفاظت از کلید خصوصی را دوچندان خواهیم کرد.

کلید خصوصی چیست و چرا اهمیت دارد؟

کلید خصوصی (Private Key) یک کد رمزنگاری شده منحصربه‌فرد است که توسط کیف پول ارز دیجیتال تولید می‌شود و امکان دسترسی به دارایی‌های بلاک‌چینی را فراهم می‌کند. این کلید در واقع سند مالکیت شما بر دارایی‌های دیجیتال است و هر کسی که به آن دسترسی داشته باشد، می‌تواند کنترل کامل رمزارزهای شما را در اختیار بگیرد.

برای درک بهتر، آن را به کلید صندوق امانات تشبیه کنید. هرکس این کلید را داشته باشد، می‌تواند صندوق را باز کند؛ بنابراین، اگر کلید خصوصی شما در اختیار دیگران قرار بگیرد، آن‌ها به‌راحتی می‌توانند رمزارزهای شما را برداشت کنند. این کلید فقط باید در اختیار مالک آن باشد و در جای امنی ذخیره شود.

تفاوت کلید خصوصی و کلید عمومی چیست؟

هر کیف پول ارز دیجیتال دارای دو کلید است:

1. کلید خصوصی: مانند رمز ورود حساب بانکی شما است و باید همیشه محرمانه بماند.
2. کلید عمومی: مانند شماره‌حساب بانکی عمل می‌کند و می‌توان آن را برای دریافت ارز دیجیتال با دیگران به اشتراک گذاشت.

مهم‌ترین نکته: کلید خصوصی از طریق الگوریتم‌های رمزنگاری، کلید عمومی را ایجاد می‌کند، اما برعکس این فرایند غیرممکن است. این بدان معناست که اگر کلید خصوصی را از دست بدهید، در اغلب موارد دیگر نمی‌توانید به دارایی‌های خود دسترسی داشته باشید؛ بنابراین، مراقبت از این کلید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

چرا نباید کلید خصوصی را در گوشی ذخیره کنیم؟

۱. گوشی‌های هوشمند هدف اصلی هکرها هستند

هکرها با روش‌های مختلفی می‌توانند به اطلاعات گوشی دسترسی پیدا کنند:

• بدافزارها (Malware): ویروس‌ها یا نرم‌افزارهای مخرب می‌توانند اطلاعات حساس را سرقت کنند.
• کی لاگرها (Keyloggers): این بدافزارها هر چیزی را که تایپ می‌کنید ذخیره می‌کنند، از جمله کلید خصوصی کیف پول.
• حملات فیشینگ (Phishing Attacks): هکرها از طریق سایت‌ها یا اپلیکیشن‌های جعلی، شما را فریب می‌دهند تا کلید خصوصی خود را وارد کنید.
• دسترسی از راه دور (Remote Access Trojans – RATs): این نوع بدافزارها امکان کنترل کامل گوشی شما را به هکرها می‌دهند.
• حملات SS7: هکرها می‌توانند با نفوذ به شبکه مخابراتی، پیام‌های تأیید دومرحله‌ای را سرقت کنند و کنترل حساب شما را به دست بگیرند.

۲. احتمال گم شدن یا دزدیده‌شدن گوشی

گوشی‌های هوشمند، دستگاه‌هایی قابل‌حمل هستند و به همین دلیل بیشتر در معرض دزدیده‌شدن یا گم شدن قرار دارند. اگر کلید خصوصی در گوشی ذخیره شده باشد، یک دزد به‌راحتی می‌تواند به دارایی‌های شما دسترسی پیدا کند، حتی اگر گوشی شما قفل باشد! از طرف دیگر، برخی از برنامه‌های جاسوسی قادرند اطلاعات گوشی شما را استخراج کنند، حتی اگر دستگاه رمزگذاری شده باشد.

۳. امنیت کمتر نسبت به کیف پول‌های سخت‌افزاری

کیف پول‌های سخت‌افزاری (مانند Ledger و Trezor) کلید خصوصی را داخل دستگاه ذخیره کرده و آن را هرگز به اینترنت متصل نمی‌کنند. اما گوشی‌های هوشمند همیشه به اینترنت متصل هستند و همین موضوع، امنیت کلید خصوصی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، برخی از نرم‌افزارهای آلوده حتی می‌توانند اطلاعات را مستقیماً از حافظه گوشی استخراج کنند.

۴. تجربیات واقعی از سرقت کلید خصوصی

بسیاری از کاربران ارزهای دیجیتال قربانی سرقت اطلاعات از طریق بدافزارها و روش‌های هک شده‌اند. در سال‌های اخیر، مواردی گزارش شده که کاربران با ذخیره کلید خصوصی در گوشی، تمام دارایی‌های خود را ازدست‌داده‌اند. یک مثال واقعی از این موارد شامل کاربری بود که کلید خصوصی خود را در یک فایل متنی در گوشی نگه داشته بود و هکرها با نفوذ به گوشی، تمام سرمایه وی را سرقت کردند.

بهترین روش‌ها برای نگهداری امن کلید خصوصی

۱. استفاده از کیف پول سخت‌افزاری

بهترین و مطمئن‌ترین راه برای نگهداری کلید خصوصی، استفاده از کیف پول‌های سخت‌افزاری مانند Ledger Nano X  یا Trezor Model T  است. این دستگاه‌ها کلید خصوصی را به‌صورت آفلاین ذخیره کرده و در برابر هک مقاوم هستند.

۲. ذخیره کلید خصوصی روی کاغذ  (Cold Storage)

یکی دیگر از روش‌های ایمن، نوشتن کلید خصوصی روی یک کاغذ و نگهداری آن در یک مکان امن، مانند صندوق امانات بانکی است. این روش که به Cold Storage معروف است، احتمال هک شدن کلید خصوصی را به صفر می‌رساند.

۳. استفاده از کیف پول‌های چند امضایی  (Multisig Wallets)

کیف پول‌های چند امضایی امنیت بیشتری دارند، زیرا برای انجام تراکنش به تأیید چندین کلید خصوصی نیاز است. این روش باعث می‌شود حتی اگر یکی از کلیدها به سرقت برود، دارایی‌ها در امان بمانند.

۴. عدم ذخیره کلید خصوصی در فضای ابری و گوشی

هرگز کلید خصوصی خود را در:

• گوشی موبایل
• اپلیکیشن‌های یادداشت‌برداری (مانند Google Keep یا Notepad)
• ایمیل یا پیام‌رسان‌ها
• فضای ابری (Google Drive، iCloud و…) ذخیره نکنید، زیرا این فضاها به راحتی هک می‌شوند.

امنیت رمزارزها در دستان شماست!

✅ اگر کلید خصوصی خود را در گوشی ذخیره کرده‌اید، همین حالا آن را حذف کنید و از روش‌های ایمن‌تر برای نگهداری دارایی‌های دیجیتال خود استفاده کنید! با استفاده از روش‌های امنیتی ذکر شده، می‌توانید از دارایی‌های دیجیتال خود در برابر هکرها و حملات سایبری محافظت کنید. یادتان باشد که پیشگیری همیشه بهتر از جبران خسارت است!